Eser Adı: Kelile ve Dimne
Yazar :Beydabâ -İbnü'l-Mükaffa
Tür :
Yayınevi: Şule Yayınları
Sayfa : 307
Ek özellik: Meb 100 Temel Eser , Doğu Klasikleri
Açıklama :
Kelile ve Dimne tarih boyunca en çok okunan, çevrilen ve uyarlaması yapılan üç-beş kitap arasındadır. Temel konusu ahlak ve siyasettir. Hükümdar ile aristokrat bir aydın arasında vuku bulması temenni edilen istişare sohbetleridir eserin özü. Otorite kaynağına yakınlık, uzaklık; otoritenin devamını sağlayan temel ilkeler; halk -hükümdar ilişkisi, hükümdar- vüzera ilişkisi, siyasi ihtiraslar, ehliyet, beceriklilik, ihanet; hile v.b. Konular kitap boyunca uzayan sohbetin temel mevzularıdır. (arka kapaktan )
Kisra'ya kitap hakkında yapılan tanım: Hint elinde hükümdarlık yapan bir padişahın hazinesinde bilgelerin yazdığı,alimlerin dizdiği,iyilere ilham kaynağı olacak türden bir kitap.
Kitap niçin hayvanlar alemine müracat ediyor : (mukaddime kısmında açıklama)
"... sözün dış yüzü halka ve ileri gelenlere eğlence olsun; iç yüzü ise seçkinlerin zekasına hitabetsin, onlara bir tür deneyim kazandırsın diye kitabı yırtıcı hayvanların, kuşların dilinden verildi!
Dialog iki hayvanın ağzından olmalıydı. Hayvanların konuşması eğlence ve mizah gibi görülecek oysa söylenenlerin muhtevası tam anlamıyla 'hikmet' olacaktı. Hakîmlikten nasibi olanlar hikmetlere kulak verecek, hayvanların mizahın sadece araç olduğunu anlayacaklardı. Cahiller ve sıradan insanlar ise iki hayvanın karşılıklı kelam eylemesine şaşırıp dikkat kesilecek, dinlediklerini eğlence sayarak 'asıl mazmunu' anlamaya gayret etmeyecek, eserin hedefini bilemeyeceklerdi". ( syf: 32)
bilinmesi gereken isimler:
Debşelîm: İskenderin Hint kralı Fevr'i yendikten sonra başa geçen yeni kral.
Debşelîm işlerini yoluna koyduktan, egemenliğini sağlama aldıktan sonra azdı, büyüklendi: çevresindeki hükümdarlarla savaşıyor hep galip geliyordu. Halk ondan korkuyordu. Yönetimdeki gücü arttıkça ahâliyle alay etti, onları küçümsedi, en rezil işleri yaptı halkına... Kudreti çoğaldıkça şımarıklığı artıyordu. Bir zaman böyle devam etti. (syf 44)
Daha sonra Beydaba yı dinledi ve iyi bir kral oldu.
Beydebâ:
Debşelîm zamanında brahmanlardan bir bilege vardı: akıllı ahlaklı biriydi. Bilgisiyle ünlenmişti, her konuda oan başvurulurdu, adı Beydebâ idi.
Beydebâ hükümdarın halini düşündü, halkına çektirdiği cefayı düşündü; onu bu azgınlığından çevirmek, adalete yöneltmek içi kafa yordu. Öğrencilerini topladı ve seslendi:
- ...... Biz nahoş fiiller hükümdarlar tarafından işlendiğinde onları uyarmak,kıblelerini adalete ve iyiliğe çevirmek için yetişmiş, kendimizi bu günler için hazırlamışızdır! Bu hallere göz yumar ve görevimizi yapmazsak cahillerin gözünde onlardan daha cahil ve aşağı vaziyete düşeriz! bu yüzden başımıza hiç istemediğimiz belaların gelmesine engel olamayız!
................
Bir bilgeye yakışan ise başa gelmesi muhtemel müsibetlerden, bunların ağır neticelerinden korunmak; maksada ulaşmak için de korkulan şeyi bertaraf etmektir. Bilgelerden birinin taleblerine şöyle yazdığını işitmiştim:
-- Hayırsızlarla beraber yaşayan ,onlarla dost olan adam, riskli bir deniz yolculuğuna çıkan malum kimse gibidir. Bu yolcu neticede batmaktan kurtulsa bile kokulardan kurtulamaz. (syf 44-45)
................
Ben Debşelim ile yüzyüze gelmeye karar verdim gayrı.... (syf:47)
Beydaba kralın huzuruna çıkar, hikmetli sözlerini söyler ,Kral ilk önce bilgini hapse attırı sonra söylediklerini düşünüp ona tekrar söz hakkı verir ve onu veziri yapar. işler yoluna girip Debşelim Beydaba'nın öğütlerini yolunda bir kral olunca Byedebada'n bildiklerini bir kitap olarak yazmasını ister. Sonuçta bu kitap ortaya çıkar.
Berzeveyh:
Fars hükümdarı Kisra Anuşirevan'ın Hint elinde bulununan Kelile ve Dimne kitabını ele geçirme ve bir örneğini Fars diyarına getirmesi çin görevlendirdiği kişi.
Kisraya göre bu kişinin özellikleri şöyle olmalıydı: Bilgili,kibar,edebiyattan anlar,kâmil bir adam.Bu adam tüm erdemleri kişiliğinde toplamış,bilginler ve edebiyatçılar nezdinde mükemmel görülmüş olmalıydı. Ya yazıda ustalaşmış bir kâtip yahut tecrübelerle pişmiş olmalıydı o. Farsça'yı ve Hintçe'yi yazıda kullanabilmeli, ilme düşkün olmalı, edebiyatta yetenekli, tıp veya felsefede sürekli araştırma yapan biri olmalıydı. İşte bu vasıflara sahip biri getirmeliydi kitabı...
Böylece danışman ve vezirler huzurdan ayrılıp söz konusu nitelikleri taşıyan bir adam aradılar ve buldular... Bu adamın sîmâsı hoş,kafası doluydu. Kibar ve soyluydu. Herkesin bildiği, kabul ettiği bir mesleği vardı: hekim-doktordu. Bu genç Farsça ve Hintçe'yi bilen filozof Ezheroğlu Berzeveyh'di. O, iran doktorlarının ileri gelenlerindendi.
Kelile:
Akıllı,olgun,temkinli ve ihtirazsız bir kişiliği canlandırır.
Dimne:
Saraya ( aslan) yakın olmak isteyen aydın seçkindir.Her duruma müsait bir laf ( hikaye ) bulur.
Arslan huzurunda hayvanlar arasında zeki, bilgili, usul erkan sahibi iki çakal bulunmaktadır; Kelile ve Dimne adını taşıyan. ( syf: 111)
Yorum :
okumaktan çok büyk haz duyduğum, niye şimdiye kadar okumamışım dediğim kitaplardan biri.
gerçekten harika, mukakkak okunmalı.
beydeba'dan bilgenin nasıl davranması gerektiğini ( yanlışları göz yummamak, elden geleni yapmak ) öğrenmek gerek.
Debşelim'e bakarak nasıl yönetici olunmamalı ve nasıl olunmalıyı çıkarmak gerek. İlla hükümdar olmaya gerek yok. Herkes bir yerlerde bir şeyleri yönetiyor olabilir.
